جنگ ترکیه و سوریه در ادلب مدتی است منطقه را بهم ریخته و به تیتر اول برخی رسانه‌های سراسر دنیا تبدیل شده است. اما درگیری بین سوریه و ترکیه در سال 2020 به چه دلیل است؟

به عقیده ابوالفضل خدایی، یک کارشناس سیاسی - اجتماعی مسائل ترکیه، دولت اردوغان رئیس جمهور کنونی ترکیه، استقرار و تثبیت سوریه را برای کشور خود یک تهدید و چالش جدید قلمداد می‌کند. در حالی که تصور می‌کردیم با پاک‌سازی قسمت‌های قابل توجهی از سوریه از تروریست‌های داعش، امنیت و ثبات رفته رفته به این کشور بازمی‌گردد، جنگ ترکیه و سوریه در ادلب شدت گرفت و اکنون سبب بروز ناامنی در این کشور شده است. مردم سوریه‌ای بی‌گناه زیادی در پی این درگیری آواره شده یا جانشان را از دست داده‌اند.

نیروهای ارتش سوریه در همکاری با روسیه طی چند هفته اخیر، عملیات‌های نظامی مهمی را به منظور تصرف استان ادلب در شمال غرب این کشور آغاز کرده‌اند. این منطقه آخرین جایی است که در کنترل شورشیان مخالف دولت سوریه که از حمایت ترکیه برخوردار هستند، قرار دارد.

از طرفی ترکیه به خاطر پشتیبانی نشدن توسط اروپا در این جنگ، تهدید خود را عملی کرد؛ عبور پناهجویان از مرکز ترکیه به سمت اروپا شدت گرفت و تا روز یازدهم اسفند ماه، طی چند روز کوتاه، آواره‌های زیادی که تا پیش از این پشت مرزهای ترکیه متوقف شده‌ بودند، این کشور را به مقصد اروپا ترک کردند. سر و کله زدن با حدود 100 هزار پناهجو مشکلی بزرگ برای اتحادیه اروپا ایجاد خواهد کرد. با در نظر گرفتن تمرکز کنونی اروپا برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا این موضوع بیشتر دردسرساز خواهد شد.

ترکیه همچنان به حمله به سوریه ادامه داده و این کشور را به ادامه حملات تهدید می‌کند. در آن سو سوریه پی در پی در حال محکوم کردن این اقدامات است. ترکیه با جدیت مدعی شده هیچ کدام یک از دوازده پست دیده‌بانی خود را در ادلب سوریه تخلیه نمی‌کند. سربازان ترک دستور گرفته‌اند هر گونه حملات نظامیان دولت سوریه به این پست‌های نظامی را با جدیت تمام تلافی کنند و با قدرت پاسخ بدهند. دولت اردوغان مدعی است هدف از این درگیری‌ها، تقویت احتمال رسیدن به یک آتش بس در منطقه است، چیزی که برای اولین مرتبه در سال 2018 پیرامونش مذاکره شد. جلوگیری از ورود موجی از آوارگان دلیل دیگر اردوغان برای جنگ ترکیه و سوریه در سال 2020 است.

تور استانبول

یکی دیگر از مشکلاتی که جنگ ترکیه و سوریه را داغ‌تر کرده است، دخالت‌های روسیه برای جلوگیری از تندروی‌های ترکیه محسوب می‌شود. از طرفی بسیاری عقیده دارند احتمال درگیری نظامی ترکیه و ایران در ادلب نیز وجود دارد. این اتفاقات، روابط بین کشورهای خاطی را دچار مشکل خواهد کرد.

تفسیری بر دلیل جنگ ترکیه و سوریه

ابوالفضل خدایی عقیده دارد سوریه از حدود ده سال پیش، در پی دستیابی به ثبات پیشین و استقرار حاکمیت خود به وسیله بازپس‌گیری مناطق در دست تروریست‌ها است و در این زمینه، طی سال‌های اخیر، موفق عمل کرده است. عملیات‌های نظامی متعدد ارتش سوریه به استقرار حاکمیت در این کشور منجر شد. در نتیجه، رفته رفته گروه‌های شورشی وابسته به ترکیه در یک نقطه متمرکز شدند.

از حدود دو سال پیش، گفتگوهایی درباره عملیات‌های ارتش سوریه به منظور رهاسازی ادلب صورت گرفت و به توافقاتی در نشست سوچی ختم شد. در پی اقدامات کشورهای طرف توافق، روسیه به ترکیه یک سری اعتراض داشت؛ روسیه کشور ترکیه را به عدم ایفای تعهداتش به منظور ساماندهی گروه‌های وابسته و شورشیان متهم کرد. اما چرا قضیه برای ترکیه چالش برانگیز شده و به جنگ ترکیه و سوریه در ادلب منتهی شده است؟

1- در صورتی که سوریه ادلب را از شر شورشی‌های تحت حمایت ترکیه آزاد کند، نیروهای نظامی وابسته به ترکیه دیگر مکانی برای استقرار نداشته و به همین دلیل وارد خاک همین کشور خواهند شد. این موضوع، اردوغان را به شدت نگران کرده است.

2- از سال 2018 تا امروز، رویه نظامی‌گری در سوریه همواره رو به افزایش بوده است، تا این که طی چند ماه اخیر به اوج خود برسد. ترکیه از چند ماه پیش و از اواخر سال 2019، دست به یک سری عملیات نظامی در شرق و غرب رود فرات زد و در ادامه، صد کیلومتر از خاک سوریه در رأس العین و تل ابیض را به چنگ آورد. در این قسمت‌ها مناطق امنی ایجاد شد، اما هر زمانی که مباحث امنیتی مطرح می‌شود، ترکیه موضوع پ.‌ک.ک را وسط می‌کشد، چون از گسترش فعالیت‌های این گروه کرد در مناطق نام برده وحشت دارد. درست به همین دلیل روسیه و آمریکا با موضوع ایجاد مناطق امن موافق هستند.

3- اما موضوع ادلب با دیگر مناطق تفاوت دارد. سوریه بعد از سال‌ها جنگ در پی دستیابی به آرامش و تثبیت خود است. این کشور سعی دارد همه نقاط در اختیار تروریست‌ها را از آن‌ها پس بگیرد. درباره ادلب، ترکیه در پی ایجاد شبه منطقه‌ای دیگر است. پیش از این نیز مناطقی به منظور دیده‌بانی توسط این کشور ایجاد شد، اما اصرار ترکیه بر در اختیار داشتن چنین مواضعی، چالش‌های جدیدی در سیاست خارجی ترکیه در قبال سوریه به وجود می‌آورد. اردوغان ثبات یافتن سوریه را برای خود تهدید می‌پندارد. از طرفی نباید موضوع آورگان سوریه‌ای و بازگشت 1.5 میلیون نفر از آن‌ها به ترکیه را فراموش کرد، اتفاقی که نه تنها ترکیه، بلکه کشورهای اروپایی را نیز به شدت نگران کرده است.

اردوغان خطاب به پوتین: از سر راه ترکیه کنار بروید

اردوغان در تماس تلفنی که چند روز پیش با رئیس جمهوری روسیه، ولادیمیر پوتین، داشت، از وی خواست در استان ادلب مقابل ترکیه قرار نگرفته و از سر راه آن‌ها کنار برود. درخواست اردوغان، اجازه به ترکیه برای برخورد با دولت سوریه به تنهایی و بدون دخالت کشور یا ارتشی دیگری است.

در این تماس تلفنی، رئیس جمهور ترکیه از عدم تصمیم برای خارج شدن از سوریه در حال حاضر صحبت کرد. این تماس تلفنی بعد از کشته شدن 33 سرباز ترکیه‌ای در پی حمله هوایی روسیه در استان ادلب صورت گرفت. به عقیده ترکیه، نیروهای سوریه‌ای مورد حمایت روسیه عامل کشته شدن این تعداد سرباز این کشور بوده‌اند. اردوغان بعد از این اتفاق مدعی شد سوریه، بهای جان سربازان ترکیه‌ای را خواهد داد.

درست بعد از همین اتفاق بود که دولت ترکیه به شدت عصبانی شد و تهدید سال‌های اخیرش درباره باز کردن مرزهای خود به سمت اروپا برای ده‌ها هزار پناهجو را عملی کرد. ترکیه تا پیش از این، با درخواست اتحادیه اروپا، از ورود آوارگان سوریه‌ای به کشورهای این اتحادیه جلوگیری می‌کرد، اما بعد از جدی‌تر شدن جنگ ترکیه و سوریه در ادلب در پی کشته شدن تعداد زیادی از سربازانشان اعلام کرد دیگر موج جدید پناهجویان سوریه‌ای را کنترل نخواهد کرد.

تقابل نظامی ترکیه و ایران در ادلب محتمل است

با داغ شدن جنگ ترکیه و سوریه در ادلب اکنون شاهد بروز درگیری‌های لفظی نه چندان جدی بین ایران و ترکیه هستیم. اردوغان این روزها به سیم آخر زده و اعلام کرده در صورتی که ارتش سوریه به پیشروی در استان ادلب ادامه بدهد، نیروهای سوریه‌ای را نه تنها در ادلب، بلکه از این پس در سرتاسر سوریه هدف حمله قرار خواهد داد. اردوغان، آسیب دیدن و رسیدن گزند به نیروهای نظامی ترکیه‌ای را خط قرمز خود اعلام کرد و مدعی شد اگر به پایگاه‌های دیده‌بانی این کشور آسیبی وارد شود، ترکیه نه تنها فقط ادلب، بلکه کل سوریه را هدف حمله قرار خواهد داد.

تور استانبول

تور باکو

تور زمینی باکو

تور وان

این صحبت‌ها نشان می‌دهد ممکن است جنگ ترکیه و سوریه در ادلب به جنگی تمام عیار بین دو کشور در سطحی وسیع منجر شود. دو هفته پیش، رئیس جمهور ترکیه به دولت بشار اسد اخطار داد تا ده روز آتی باید به پشت مرزهای عاری از تنش (پشت پایگاه‌های دیده‌بانی ترکیه) عقب‌نشینی کند، اما سوریه به این صحبت‌ها توجهی نکرد و به پیشروی‌هایش ادامه داد. بعد از کشته شدن نزدیک به 16 ترکیه‌ای در این پیشروی‌ها، رسانه‌های ترکیه‌ای از عناوین «حملات تروریستی شبه نظامیان ایرانی حامی بشار اسد» استفاده کردند! این نوع درگیری‌های لفظی به آینده روابط میان ایران و ترکیه آسیب وارد خواهد کرد. از طرفی روسیه به زیر پا گذاشتن توافقنامه سوچی متهم شده است. طبق این توافقنامه، ادلب منطقه عاری از تنش محسوب می‌شود.